Повятская ДС-СШ

Віртуальны музей пісьменніка-земляка
Франца Іванавіча Сіўко

3-я ЗАЛА 2-я экспазіцыя

Крытыкі пра творчасць Ф. І. Сіўко

Г. М. КІСЛІЦЫНА
ЖЫЦЦЁВЫ СЦЭНАРЫЙ АСОБЫ Ў ПРОЗЕ ФРАНЦА СІЎКО
Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі
(Паступіў у рэдакцыю 07. 05. 2013) скачать

Шарж П. Козіча

{{{

ІВАН ШТЭЙНЕР: ДОБРЫ ДЗЕНЬ, ФРАНЦ ІВАНАВІЧ!
(фрагменты артыкула, “ЛіМ”, 22 сак. 2002 г.)

У анатацыі да адной з кніг віцебскага празаіка Франца Сіўко сцвярджаецца, што аўтар у творах апошніх гадоў даследуе асаблівасці нацыянальнага менталітэту на пераломным этапе станаўлення незалежнай беларускай дзяржавы, адлюстроўвае вострыя сацыяльныя і маральна-этычныя праблемы сучаснасці. Цалкам пагаджаючыся з падобнымі высновамі, хочацца некаторыя з іх адзначыць больш рэльефна, узмацніць і пашырыць, каб больш адэкватна спазнаць сутнасць паняцця сучаснасць і звязаных з ім праблемаў пераемнасці і традыцыйнасці. Бо самі кнігі адметнага празаіка, на наш погляд, даюць для гэтага сур’ёзныя падставы.

Паасобныя творы Ф. Сіўко апошніх гадоў, і асабліва аповесць “Удог”, што была надрукавана ў часопісе “Полымя”, а затым надзвычай аператыўна як для твора правінцыйнага літаратара перакладзена для “Немана”, адразу згадваюць класічную традыцыю, звязаную, у першую чаргу, са слаўным Янам Баршчэўскім. І не толькі таму, што Ф. Сіўко зямляк вялікага рамантыка, што таксама даволі сімптаматычна. Але найперш схільнасцю да асэнсавання надзвычай складаных, анталагічных праблем бытавання беларусаў на гэтай зямлі, што, на жаль, актуальна для нас як у сярэдзіне ХІХ, так і на пачатку ХХІ стагоддзя.

Рэальна-фантастычную прыпавесць у духу свайго вялікага папярэдніка (зразумела, з адпаведнымі часавымі зменамі) аб гібельнасці і незваротнасці дадзенага працэсу і паведаў Франц Сіўко ў аповесці-прытчы “Удог”. Як і ў класічных узорах жанра (успомнім смакоўніцу, вінаград, пшаніцу ў прытчах Хрыста, дрэва, падгрызваемае чорнай і белай мышамі ў прытчы пра адзінарога), заглаўным стане ў ім сімвалічнае напоўлегендарнае дрэва удог. Дарэмна эрудыты ад батанікі гартаюць слоўнікі і энцыклапедыі – падобнай расліны ў прыродзе не існуе, гэта проста мастацкая знаходка аўтара, які стварыў складаную метафару.

Хаця аповесць Ф. Сіўко мы называем з поўным правам прыпавесцю, аўтар свядома пазбаўляецца ад прамых маралізатарскіх высноў і прымітыўных павучанняў. Як і ў класічнай прытчы, ён дае мажлівасць чытачу зрабіць уласную выснову ў поўнай адпаведнасці з уласным жыццёвым і мастацкім вопытам.

Па сутнасці, Ф. Сіўко захоўвае асноўныя прыёмы паэтыкі класічнай прытчы: ён не імкнецца да стварэння разгорнутага, псіхалагічна выверанага і пераканаўчага вобразу, які ў яго сістэме каардынат павінен найперш выступаць як характар, як носьбіт пэўнай ідэі, сутыкненне якіх і павінна надаць дынаміку твору. Аўтар пазбягае падрабязных апісанняў з’яваў прыроды, ландшафту, што зусім не перашкаджае стварэнню панарамнага бачання поступу гісторыі.

Перад намі міні-раман, у якім паказаны цэлыя пакаленні людзей, якія ў той ці іншай ступені паўплываюць на змену падзей і нават прынцыпаў існавання мясцовага люду. Згодна з законамі класічнай прытчы, дамінуюць не самі носьбіты пэўных жаданняў і памкненняў, а самі іхнія духоўныя сутнасці – любоў, патрыятызм, нянавісць, гардыня, пакорлівасць. Не выпадкова некаторыя паняцці ў творы пачынаюць уласнае жыццё – школа, помста, бурленне, падарожжа, апантанасць.

Лапідарная абмалёўка героя і падзей зусім не шкодзіць увасабленню адзінай задумы, наадварот, значна ўзмацняе вобразна-выяўленчую палітру твора, бо аўтар нават кароткімі апісаннямі, трапнымі характарыстыкамі стварае ўласную рэальнасць. Падобнае спалучэнне элементаў класічнай прытчы з мазаічным адлюстраваннем рэчаіснасці і дапамагае ўсталяванню беларускай разнавіднасці класічнага і аўтарскага жанру – прыпавесці, якая валодае выключнымі магчымасцямі.

Свет творчасці Франца Сіўко чысты і светлы, да яго дакранаешся з радасцю, бо інтуітыўна адчуваеш, што пабагацееш душою. І разам з тым – гэта свет чалавека, які шмат спазнаў у гэтым жыцці, а таму ўспрымае яго па-філасофску, прымушаючы тое ж зрабіць і чытача. Няма сумнення, што ў асобе творцы з Віцебска мы маем таленавітага празаіка, які ўпэўнена эвалюцыянуе, узбагачаючы родную літаратуру.

Свой аўтапартрэт славуты мастак назваў проста: “Дзень добры, пане Ван Гог!” Франц Сіўко не мае ўласнага аўтапартрэта, уласнай аўтабіяграфіі, але ён мае поўнае права на тое, каб кожны, хто цікавіцца родным словам, мог ціха сказаць: “Добры дзень, Франц Іванавіч!”

З аўтарам артыкула, 1975 г.

Кнігі для дзяцей ў электронным варыянце

Асобная старонка творчай біяграфіі Ф. Сіўко – творы для дзяцей. Першая яго казка “Пчолка і Абыяк” была надрукаваная ў газеце “Віцебскі рабочы” 15 чэрвеня 1991 года. Затым казкі і апавяданні пісьменніка з’яўляліся ў газеце “Сцяг працы”, у часопісе “Беларусь”, у альманаху “Ратуша”. У 2009 г. казка “Бобрык Плясік і Цімоша” ўвайшла ў калектыўны зборнік “Блакітная кніга ў творах беларускіх пісьменнікаў” выдавецтва “Мастацкая літаратура”. А ў 2022 г. яна разам з апавяданнем “Крыжанкі” была выдадзена асобнаю аднайменнаю кнігай.

Кніга нарысаў
“Што раньш было”
ў электронным
варыянце (гл.)